Öldüren teslimat

Aleyna Sevim – Pandemi süreciyle motosiklet sayısı çoğalırken kazaları her geçen gün artıyor. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, trafiğe kayıtlı motosiklet sayısı 5 milyon 636 bin 583. En fazla motosiklet 714 bin 52 ile İstanbul’da bulunuyor. Ölümlü kazaların yüzde 20’si ise motosiklet kaynaklı. Can kayıplarının yüzde 76’sı da cadde ve sokaklarda yaşanıyor. Kural tanımaz motosikletliler nedeniyle kentlerde yolda yürümek dahi endişe kaynağı olabiliyor. Kırmızı ışık ihlali, aşırı hız, kaldırımlar ve ters yönde sürüş gibi ihlallere imza atan motosiklet sürücülerinin birçoğu, paket teslim yarışına girişen motokuryeler.

Paket başı sistem

Motorlu Kurye İşçileri Derneği Başkanı Yasin Kölge, 8 yıldır kuryelik yaptığını belirterek, kuryelerin kazalardan sorumlu tutulmasıyla ilgili şunları diyor: “Toplumda bize karşı trafik kurallarını ihlal ediyorlar, kaldırımda sürüş yapıyorlar diyorlar. Toplum bu konuda haklı. Bunu yapan meslektaşlarımız var. Sorumlusu firmalar. Kuryelikte paket başı sistem getirdiler. Ne kadar paket getirirseniz o kadar para kazanıyorsunuz. Bu model yüzünden kurye daha çok paket atmak zorunda kalıyor, trafik kurallarını ihlal ediyor. Saatlik ücret garantisi olsa bunlar yaşanmaz. 2022’de 58, 2023’te 68, 2024’ün ilk yarısında 27 kurye ölümü gerçekleşti. 2023’te saatlik ücret veren firmalarda çalışan kişilerin ölüm oranları daha az. Kuryeler olarak paket başı sistemi istemiyoruz. 

Süre baskısı var

Tüm firmalarda süre baskısı var. Müşteri restorantı, paketlemeyi ve kuryeyi puanlayabiliyor, firmayı puanlayamıyor. Belirli bir paket sonra bonus para verme sistemiyle insanların hayatı daha çok tehlikeye atmaya teşvik ediliyor. Günde 10-14 saat arasında çalışıyoruz. Kuryeler 100 bin lira kazanıyor gibi algı yanlış. Masrafları düştükten sonra elimizde bir şey kalmıyor. %80’i paket başı sisteme, geriye kalan yüzde 20 ise sabit ücret alan kuryeleredir.”

Borusan Asım Kocabıyık Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi 10. sınıf öğrencisi,  Ayyıldız robotik takımı mekanik kaptanı Furkan Samet Göktürk (16) motosiklet kazasında can vermişti.

‘Kuryelik meslek olarak tanımlanmalı’

Dokuz yıldır kuryelik yapan İstanbul Motosikletli Kuryeler Derneği Başkanı Sedat Kaynak, “Süre sorunumuzun yanı sıra paket ne kadar fazla atılırsa o kadar prim yatırılıyor. Bu baskılar yüzünden kurye arkadaşlarımız kural ihlallerini bilinçsiz şekilde gerçekleştiriyor. Her yıl 60’ın altında ölüm olmuyor. Biz meslek olarak tanımlanmak istiyoruz, vasıfsız insanlar değiliz. Bugün 18 yaşındaki bir kişi ehliyetini aldığı an kuryelik yapmamalı. Bundan önce bir eğitim verilmesi gerekiyor. Mesleki yeterlilik belgesi verilmesi veriyor. Şu an bu 100 kuryeden sadece 30’unda mevcut. Çalışan kurye arkadaşlarımız şu an 12 saatin altında çalışmıyor. Bu kişi ne kadar trafikte verimli olabilir? Vatandaşlar acele etmesin bizimle empati kursun. Araç sürücülerinden ricamız ise aynalarını sürekli kontrol etsin” dedi.

Yasal sınırlamalar olmalı

Motosiklet kazalarını pandemi öncesi ve sonrası olarak ayıran İleri Sürüş Teknikleri Uzmanı Mert İntepe ise şunları kaydetti: “Pandemi öncesinde yaklaşık 10 bin motosiklet kaza sayısı vardı. Pandemi sırasındaki yıllık 40 bin kaza, şimdi ise 150 bin kaza ve üzerindeki rakamlar konuşuluyor. Otomobil, ticari taksi, ağır vasıta tır ticari olarak çalışıyor. Peki motosiklet kurye kullanıcılarının yaptığı iş neden ticari olarak görülmeyip kanun altına bağlanmıyor? Ticari aracın ne kadar kullanılacağının (9) saati var ama kurye kaç saat çalışır bu yok. Şu an yüksek gelir için kuryeler ortalama 3 firmada çalışıyor. Trafiği riske atacak şekilde, nereden hareket edeceği ve nereden çıkacağı belli olmayarak, kuralları esneterek, kurallara çoğu zaman uymayarak, kişisel koruyucu ekipmanlarını kullanmayarak çalışıyorlar. Trafik ortak paylaşım alanıdır. Bugün hiçbir sürücü kanunen kesintisiz 4 saatten fazla araç kullanamaz. İstanbul’un her yerinde EDS (Elektronik Denetim Sistemi) ile ciddi denetim ve motorlar için yeni yönetmelik şart.”

Sürüş saatleri

Otobüs, kamyon, TIR şoförlerinin 24 saatlik zaman diliminde maksimum 9 saat araç kullanım izni olduğu ve kesintisiz maksimum 4,5 saat kullanabileceği öğrenildi. Bu süre sonrasında 45 dakika zorunlu mola vermeleri gerektiği bilgisi verildi. Günlük sürüş süresi dolduğunda ise 11 saat dinlenmenin kanuni zorunluluk olduğu aktarıldı.

Her 3 trafik kazasının 1’i motosiklet kaynaklı

FERİT ZENGİN, EREN KOCA Haber Merkezi – Türkiye’de birinci sıradaki İstanbul’u Antalya ve İzmir’in takip ettiği kaza oranları ve sayısında 2023’te 89 binin üzerinde motosiklet kazası yaşandı. Kazalarda 107 bin 725 kişi yaralanırken, 1301 kişi can verdi. Bir önceki yıla oranla ölümlü motosiklet kazalarında yüzde 30 artış oldu. 2023 verilerine göre her
3 trafik kazasından 1’i motosikletle yapıldı  yani toplam kazaların yüzde 38’ini oluşturdu.

Yandan çarpma

Sadece ölümlü kazaların yüzde 20’sinin görüldüğü motosiklet kazalarının yüzde 76’sı yerleşim yerlerinde yüzde 24’ü ise yerleşime uzak bölgelerde yaşandı. Yüzde 93’ü can kaybıyla sonuçlanan yerleşim merkezli kazaların büyük bölümü ise Antalya’da oldu. Kazalarda Antalya’yı İstanbul, İzmir, Hatay ve Muğla takip etti. Yüzde 44 ile en fazla yandan çarpmanın görüldüğü ve yüzde 20 ile devrilme, yüzde 9’la da savrulma, takla atma ve arkadan çarpmanın yaşandığı kazaların ölümlü olanların yüzde 78’inde motosiklet sürücülerinin kusurlu olduğu kayıtlara yansıdı. Kusur dağılımında ilk sırayı yüzde 48,5’ile “aracın hızını yol, hava ve trafiğin gerektirdiği şartlara uydurmamak” kuralı aldı. Kazalarda ölüm yaş oranlarında 361 kişiyle en çok 21-30 yaş grubu gençler yer alıyor. Türkiye Trafik Kazaları Önleme Derneği’nin Genel Sekreteri Yeşim Ayöz’ün verdiği bilgilere göre de 2024’ün ilk 6 ayında 41 bin 964 motosiklet kazası yaşandı. Son 1 haftada ise 22 kişi bu kazalarda can verdi.